Ải Nam Quan
Ải Nam Quan cách tỉnh thành (Lạng Sơn) 31 dặm về phía
bắc, thuộc châu Văn Uyên, phía bắc giáp châu Bằng Tường tỉnh Quảng Tây
nước Thanh
Theo Ðại Nam Nhất Thống Chí (1882) đoạn nói về Ải Nam Quan:
"Ải
Nam Quan cách tỉnh thành (Lạng Sơn) 31 dặm về phía bắc, thuộc châu Văn
Uyên, phía bắc giáp châu Bằng Tường tỉnh Quảng Tây nước Thanh, tức là
chỗ mà người Thanh gọi Trấn Nam Quan. Cửa nầy dựng từ năm Gia Tĩnh nhà
Minh, đến năm Ung Chính thứ 3 (1725) nhà Thanh, án sát tỉnh Quảng Tây là
Cam Nhữ Lai tu bổ lại có tên nữa là "Ðại Nam Quan", phía đông là một
dải núi đất, phía tây là một dải núi đá, đều dựa theo chân núi xây gạch
làm tường, gồm 119 trượng, cửa quan đặt ở quãng giữa có biển đề "Trấn
Nam Quan", dựng từ năm Ung Chính thứ 6 (1728) triều Thanh, có một cửa,
có khóa, chỉ khi nào có công việc của sứ bộ mới mở. Bên trên cửa có
trùng đài, biển đề 4 chữ "Trung ngoại nhất gia", dựng từ năm Tân Sửu
[1781] đời Càn Long nhà Thanh. Phía bắc cửa có "Chiêu đức đài", đằng sau
đài có "Ðình tham đường" (nhà giữ ngựa) của nước Thanh; phía nam
có"Ngưỡng đức đài" của nước ta, bên tả bên hữu, có hai dãy hành lang,
mỗi khi sứ bộ đến cửa quan thì dùng chỗ nầy làm nơi tạm nghỉ."
